Forszmak postny ze śledzia według przepisu z 1895 roku

Choć danie to zdaje się być niemal zupełnie dzisiaj zapomniane, forszmak jeszcze przed wojną pojawiał się na stołach dość często – zwłaszcza na stołach w tych domach, gdzie się specjalnie nie przelewało. Zalecano podawać go na śniadanie albo jako przystawkę właśnie, czyli przed zupą i to nawet przy okazji skromnej kolacji wigilijnej. I zanim ktokolwiek mi się tu obruszy niemiłosiernie, że jaki trzeba mieć żołądek żeby zjeść taką solidną zapiekankę z ziemniaków, potem zupę a następnie jeszcze spałaszować danie główne i z tego wszystkiego nie pęknąć, sprostuję że forszmak forszmakowi nie równy.

Forszmak spotykany dawniej to nic innego jak rodzaj “ubogiego pasztetu”. Jeśli w domu pozostały resztki na przykład pieczeni cielęcej to pani domu te resztki skrzętnie mieliła ze śledziem właśnie, z gotowanymi w mundurkach ziemniakami, z cebulą a nawet i jabłkiem jeśli się nawinęło akurat pod rękę i tak powstałą jednolitą masę zapiekała. Danie jest wyjątkowo sycące, więc nikt głodny od stołu nie wstał, dania głównego zjadał mniej a też się nic nie marnowało! Jak na pasztet przystało, taki forszmak na przystawkę zapiekano wówczas w ozdobnych formach na jednolitą bryłę i stosownie dekorowano.

Przepis, który pokazuję dzisiaj różni się jednak od wszystkich “zwyczajnych” forszmaków. Nie tylko dlatego, że jest przeznaczony na czas Postu, więc bez składniku duszonego mięsa ale również dlatego, że niczego w nim nie zalecano mielić. I chwała za to, bo wyjmowanie i składanie a potem mycie maszynki do mielenia to skaranie Boskie i nikt w środku tygodnia czasu na takie wygłupy nie ma!

Nie dość, że w Kucharzu Warszawskim, bo z tej książki przepis wyszperałam nie zaleca nic mielić to jeszcze pokrojone w kosteczkę ugotowane kartofle zaleca się jeszcze podsmażyć na maśle, tym bardziej przecież podkreślając fakturę poszczególnych składników. Wyszła mi z tego zupełnie smaczna, syta zapiekanka – w tej wersji, przy okazji Wielkiego Postu i uwzględniając współczesne przyzwyczajenia kulinarne – chyba bardziej jako danie główne. Ponieważ w moim przekonaniu mamy tu do czynienia z zapiekanką, a zapiekanek nie formuje się jak pasztetów w dostojne formy – nie zawracałam sobie tym głowy i postawiłam na podanie go w wersji rustykalnej – jak jest, choć z pewnością odbiega to od dawnych standardów. Jeśli ktoś ma takie życzenie i czas, może oczywiście zapiec taki forszmak w osobnej blaszanej formie i pięknie udekorować – tym lepiej! Potrawa, jak mam nadzieję sami się przekonacie – jest banalnie prosta w wykonaniu i jeśli mamy już ugotowane kartofle to w zasadzie też ekspresowa. Dzięki dodatkowi śledzi i cebuli forszmak jest naprawdę konkretny w smaku – żadne tam rozpaćkane ziemniaki. Polecam, choćby ze zdrowej ludzkiej ciekawości by spróbować smaku, który gdzieś, kiedyś być może towarzyszył naszym babciom czy prababciom przy stole. Jakie potrawy u Was goszczą przy okazji Wielkiego Postu?